Kur piqeshin qershitë në oborrin e punonjësit të hekurudhave, ne shkonim tinëz për t’i vjelur.
Kishte rënë nata, qielli ishte mbushur me yje, ndërsa hëna ende nuk kishte dalë; ku ta dish se nga shkon hëna, ngandonjëherë mungon tërë natën e natës. Si gjithmonë, Gjurkoja po vonohej dhe na u desh ta prisnim plot gjysmë ore. Me sa duket njerëzit e tij e kishin mbajtur që t’u ndihmonte në punishte dhe, me siguri, tani ishte duke bërë stivë.
– Për tri ditë i ati i Gjurkos bën një koshere bletësh, – tha Toni. – Në fillim e pajis me deriçka, me sheshpushime dhe me gjithçka tjetër që nevojitet. Ditën e katërt e bojatis dhe pas kësaj është gati për t’u shitur.
– Gjurkoja na mburret se i ati mund të bëjë një koshere për gjashtë orë, duke përfshirë këtu edhe gjysmë ore për ngrënien e drekës, – shtova unë.
– Të shpresojmë për më vonë! – tha në mënyrë të prerë Toni. – Kur mundka, përse nuk i bën?
– Sepse do t’u binte çmimi! – sqarova unë. – Ndryshon puna kur tregon se je rropatur pesë ditë për ta bërë. Kështu e shet më shtrenjtë.
– Mund të kesh të drejtë, – u përgjigj Toni. – Këto punë i ati i Gjurkos i kupton më mirë se ne.
Rrugica e errët dhe e ngrohtë ndriçohej dobët vetëm nga një llambë që ndodhej para rrojtores së Kole Berberit. Llamba të tjera ndriçimi nuk kishte, sepse ne i kishim „larë hesapet“ me to kohë më parë.
Do ta kishim thyer edhe të vetmen llambë që kishte mbetur dhe nuk e di sesi deri tani asaj nuk i kishte ardhur radha. Sa herë kujtoheshim për të, na dilte përpara ndonjë „punë“ më e rëndësishme. Kështu na ndodhi edhe tani. Ja, për shembull, të mbledhësh qershi është njëqind herë më mirë sesa të thyesh llambat e ndriçimit, paçka se një ditë do të kryhet edhe kjo punë.
Në të vërtetë, qëkurse kishim mbajtur në krahë një sallam të trashë, që doli i mbushur plot me tallash, ne ishim betuar që të mos bënim më prapësira të tilla.
Mirëpo qershitë ishin diçka krejt tjetër. Së pari, ato ndodheshin në rrugën tonë, këtu rriteshin dhe piqeshin dhe kjo na jepte njëfarë të drejte mbi to. Po qe se nuk i vjelim ne, do t’i vjelin fëmijët e rrugës „Cvetna“, duke rrënuar gjithçka në kopsht. Veç kësaj, qershitë janë punë e pastër, dihet, nuk janë prej tallashi, hipën fare lehtë në to dhe, së fundi, kjo shija e tyre ta prish mendjen fare… Çdo gjë që ka të bëjë me qershitë, është punë e thjeshtë.
Nga ana e sipërme e rrugës u dëgjua një fishkëllimë dhe pas pak arriti Gjurkoja, duke dihatur.
– Mjaft më me këto koshere! – i tha Toni. – Mos do të bëni çorbë me to? Deri tani keni bërë një milion koshere. Thua se në Bullgari ka një milin zgjoj bletësh?
– Ku ta dish, edhe mund të ketë! – ia prita unë.
– Po, ti i ke numëruar! – tha me shpoti Toni. – Një nga një, me makinë llogaritëse!…
– Mbaruan kosheret! – tha me krenari Gjurkoja. – Tani do të merremi me një punë tjetër!!!…
– Çfarë pune? – pyetëm pothuajse njëherësh me Tonin.
– Kur të bëhet gati, do ta shihni, – u përgjigj Gjurkoja me zë të mbytur. – Ende nuk është bërë gati!
– Këtij i thonë shok! – tha Toni. Ne kemi gjysmë ore që po e presim këtu, kurse ai mërmërit dhe nuk dëshiron që t’u tregojë shokëve të vet çfarë bëjnë në punishte.
– Shok, për kokë të shokut! – shtova unë.
Gjurkoja kruajti kokën, na vështroi me kujdes, për të parë nëse e kishim seriozisht, pastaj tha:
– Mirë pra, mirë, do t’ju tregoj. Po bëjmë një qerre.
– Çfarë? – pyetëm ne të habitur.
– Qerre! – u përgjigj Gjurkoja. – Nuk e dini ç’është qerrja?
– Mos je gjë i dehur, mor? – pyeti Toni me dyshim. – E kupton se çfarë po thua?
– Nuk jam i dehur! – tha Gjurkoja. – Pse?
– Çfarë do të bëni me këto qerre? Sa për kosheret e kam të qartë përse duhen, ndërsa qerret nuk e kuptoj se kujt i duhen. Mos ka ndër mend dikush të shkojë në punë me to? Eh, ç’do të shkulen njerëzit së qeshuri.
– Do t’i lëshojnë nëpër shinat e tramvajit – shtova unë. – Dhe njerëzit do të hipin në to vetëm me karta aboneje.
– Ku merr vesh koka juaj nga qerret, – tha Gjurkoja.
– Mirë pra, meqë ti merr vesh shumë, na trego përse e bëni këtë qerre?
– E bëjmë për muzeun! – tha Gjurkoja. – Dikur ka pasur një qerre të tillë dhe ne tani po bëjmë një si ajo, duke u mbështetur mbi një model të vjetër.
Na vinte inat që Gjurkoja fliste sikur të ishte profesor, prandaj e pyetëm:
– Tani na u përgjigj shkoqur: do të shkojmë apo nuk do të shkojmë që të vjelim qershi?
– Si jo, – tha Gjurkoja. – A nuk jemi mbledhur për këtë punë?
– Atëherë le të nisemi, se do të bëhet vonë, – thashë unë.
Hymë në oborrin e Tonit dhe që aty filluam të kapërcenim
muret e avllive. Kishim arritur fare pranë oborrit të nëpunësit të hekurudhave, kur Toni që na printe, shau dhe u ndal.
– Ç’është? – tha me zë të ulët Gjurkoja. – Të dogjën hithrat?
– Kanë mbërthyer dërrasën e gardhit! – u përgjigj Toni duke pëshpëritur. – Atë që patëm shkulur për të hapur një vrimë kalimi.
– Aman me këta bakallët, – thashë unë. – E kanë mbërthyer nga frika se mos u largohen pulat. Kurnacët e dreqit!
Bakallët me të vërtetë ishin kurnacë, edhe pse kohë më parë, kur kishin dyqan, kishin vjedhur me katër duar. Pulat e tyre i ishin bërë bela të gjithë lagjes sonë. Sa herë që u largoheshin, ata dilnin t’i kërkonin nëpër të gjitha oborret e shtëpive tona. Çdo pulë që u dilte përpara, u dukej sikur ishte e tyrja. Për këtë arsye kishin mbërthyer dërrasën, të cilën ne e kishim shkulur para dy ditësh për ta pasur më të lehtë hyrjen në oborrin e punonjësit të hekurudhave.
– Nuk ka rrugëdalje tjetër, – pëshpëriti Toni, – Do të na duhet të hidhemi mbi muret e avllive.
U hodhëm në oborrin e punonjësit të hekurudhave. U futëm në disa shkurre me gjemba. Megjithëse na çirrnin, ne heshtnim, sepse, kush nuk pranonte të gërvishej dhe të hidhej mbi avllitë, le t’i blinte qershitë në pazar.
Më pas dolëm nga shkurret duke u zvarritur, qëndruam dhe vështruam rreth e qark. Në errësirën e plotë dallohej vetëm drita e dhomës së gjumit. Nuk kaloi shumë dhe llamba e dhomës së gjumit u fik, ndërkohë u ndez drita në kuzhinë. Në dritën e kuzhinës dukej qartë silueta e gruas së punonjësit të hekurudhave, e cila qëndronte me shpinë nga dritarja dhe po krihte flokët. Kishte flokë të verdhë të gjatë; asnjëherë nuk i bënte kaçurrelë dhe, kur dilte në diell, ato shkëlqenin si ar.
Ndenji një kohë të gjatë me rregullimin e flokëve, pastaj u largua nga dritarja, pa e fikur dritën. Duhej të prisnim derisa të binte në gjumë, sepse përndryshe mund të na zbulonte. U tërhoqëm prapa duke u zvarritur nëpër shkurre dhe qëndruam të shtrirë mes tyre.
Në kopshtin e errët dhe të ngrohtë ndihej aroma e bozhureve dhe e jargavanit. Yjet kishin filluar të rralloheshin në qiell, kurse ne flisnim me zë të ulët për punonjësin e hekurudhave.
– Ai është mirë, – tha Gjurkoja. – Ka uniformë, ka bileta sa të duash dhe udhëton ku t’i teket.
– Këtu qëndron sekreti i bukurisë së zanatit, – tha edhe Toni. – Po të dojë mund të udhëtojë për në Varnë apo për në Plovdiv, për në Burgas. Ai rri në kupe, ndërsa përballë tij fluturojnë stacione, shtëpi, ara.
– Kësaj i thonë jetë. Punë për së mbari, – thashë unë për të mbështetur mendimin e Tonit. – Udhëton javë të tëra, i bie kryq e tërthor gjithandej, tani je në një qytet, pas tri-katër orësh në një qytet tjetër, kurse në mbrëmje je në një qytet krejt të ri. Ato që ti sheh në një ditë, një tjetër nuk mund t’i shohë në një vit. Ja, ndërsa ne po rrimë në këtë oborr, ai po udhëton diku, kush e di se ku…
– Edhe unë kam udhëtuar një herë deri në Pernik, – tha Gjurkoja. – Ndaluam në pesëdhjetë e dy stacione.
– Perniku është afër dhe nuk ka pesëdhjetë e dy stacione, – tha Toni. – A e di që në këtë çast punonjësi i hekurudhave mund të jetë duke udhëtuar për në Rusi. A ke qenë ndonjëherë në Rusi?
– Nuk kam qenë, – u përgjigj Gjurkoja me keqardhje.
– Eshtë mu në Danub! – tha Toni. – Udhëton tërë natën dhe në mëngjes arrin në vend.
Gjurkoja hapi gojën për të treguar diçka, por nuk arriti, sepse në këtë kohë u hap dera e jashtme dhe në oborr hyri një njeri. Ai u drejtua për nga shtëpia.
– Punonjësi i hekurudhave! – pëshpëriti Toni. – Tani e kemi pisk punën…
– T’ia mbathim sa nuk është vonë! – sugjeroi Gjurkoja. – Punonjësit të hekurudhave i pëlqen të qëndrojë në kopsht. Kur të dalë nga shtëpia, do të na shohë.
Ne filluam të vështronim njëri-tjetrin, mirëpo e kishim më se të qartë, se e shumta, vetëm njëri prej nesh mund të shpëtonte duke u hedhur mbi avlli, ndërsa të tjerët do t’i kapte punonjësi i hekurudhave.
– Të presim sa të hyjë brenda dhe pastaj të përvidhemi nëpër derë, – thashë unë.
Dhe kështu bëmë. U fshehëm nëpër shkurre dhe përgjonim punonjësin e hekurudhave kur të hynte në shtëpi, që më pas t’ia mbathnim.
Mirëpo ai u afrua te dera dhe nuk hyri brenda, por u ndal dhe trokiti. Dera u hap menjëherë dhe në prag u duk flokëverdha e punonjësit të hekurudhave. Ajo e kapi burrin nga duart. Drita binte mbi ta dhe ne pamë se ky njeri nuk ishte punonjësi i hekurudhave. Gruaja e tërhoqi atë nga vetja, hynë që të dy brenda dhe dera u mbyll.
Ne nuk pipëtinim. Yjet ishin ngjitur shumë lart në qiell, në kopsht vinte aromë bozhuresh dhe jargavani. Dhjetë hapa larg nesh ishin qershitë e pjekura.
– Nuk ishte punonjësi i hekudhurave! – tha mendueshëm Gjurkoja.
– Kuptohet që nuk ishte ai! – tha Toni me zë të qetë. – Ishte tjetërkush!
– Punonjësi i hekurudhave tani mbase udhëton për në Rusi, – thashë unë. – Udhëtim që zgjat tërë natën.
Drita e kuzhinës u fik dhe në çast ndriçuan dritaret e dhomës së gjumit. Mbi kaçubat fëshfëriti një erë e lehtë, ndërsa diku më larg u dëgjua fishkëllima e një treni.
– Do t’i thyej xhamat e dritareve! – tha Toni. – Do t’i bëj copë e thërrime që në këtë çast!
– Dritaret janë edhe të punonjësit të hekurudhave! – i kujtova unë.
– Atëherë t’i këpusim trëndafilat dhe lulet e kopshtit, – sugjeroi Gjurkoja. – Të bëjmë rrogoz ç’të gjejmë përpara!…
– Lulet gjithashtu janë edhe të tijat, – tha Toni. – Atij i pëlqen të qëndrojë në kopsht.
Mbetëm në heshtje, të pafuqishëm dhe të mërzitur. Dhjetë hapa larg nesh ishin qershitë e pjekura. Ndihej kundërmimi i luleve dhe freskia e erës, e cila vinte nga larg dhe sillte aromën e gjithë vendeve, që kishte përshkuar.
Në dhomën e gjumit drita u fik.
Në errësirën e natës rrinim të heshtur ne, vjedhësit e qershive. Yjet ishin larg nesh në pafundësi. Ishim të inatosur dhe të pafuqishëm.
E përktheu Ramazan Çadri